Son verilere göre Türkiye’deki şirketlerin % 95’i aile şirketidir. Bu rakam önceki yıllarda da benzerlik gösteriyor. Ülkemizde aile şirketleri, milli gelirin yaklaşık yüzde 90’ını üretmekte, istihdam, vergi, üretim ve dış ticaret alanları başta olmak üzere, Türkiye’nin kalkınmasına çok büyük katkı sağlamaktadır. ActionCOACH olarak bizler de iş dünyasının eğitilmesi aracılığı ile dünya refahına katkı sağlamak vizyonumuz ile sık sık aile şirketleri ile buluşuyor ve birçoğu ile işletmelerini geliştirmek adına çalışmalar yapıyoruz. Bu süreçte aile şirketlerinde karşılaştığımız benzer zorlukları, sorunları sizlerle paylaşmak istiyorum
Sektörden , büyüklükten bağımsız olarak tüm işletmeler, değişen ticaret oyun kuralları ile uğraşmak, doğru çalışanları bulmak ve işe almak , pazardaki artan rekabetle baş etmek, teknolojik değişimlere adapte olmak, sermaye yeterliliği, piyasa dalgalanmaları, tüketici davranış değişiklikleri gibi zorluklarla karşı karşıyadır.
Aile şirketlerinin bu zorluklara karşı bağışıklığı düşüktür. Aslında, aile şirketlerinin diğer şirketlerden farklı olan iş yapılarının doğası gereği yüzleşmek zorunda oldukları benzersiz bir dizi zorluk vardır. Bir aile şirketinde, iş kararları ve duygular çoğu zaman birbirine karışır, bu da ekibe ve şirkete zarar verir. Yaşanan bu engellerin ne olduğunu anlamak önemlidir, böylece kendinizi bu sorunlarla karşı karşıya bulursanız, yalnızca bunları tespit etmekle kalmaz, proaktif olarak bunların üstesinden gelmenin yollarını da geliştirebilirsiniz.
Bugün aile şirketlerinde en sık karşılaşılan 10 soruna bakalım.
1- Aile problemleri
Aile şirketlerinde en sık karşılaştığımız ilk sorun aile içi problemlerin işe taşınması durumudur. Evde bir problem yaşadıktan sonra iş yerinde aynı masaya oturmak, aile içinde yaşanan durumun etkisi altında kalmadan birlite çalışıp sıkıntının yaşandığı o gün önemli bir karar vermek zorunda kalabilirsiniz. Aile üyeleri arasındaki fiziksel, duygusal ve finansal sorunlar, işletmenin günlük işleyişini büyük ölçüde etkileyebilir.
2- Resmi olmayan kültür ve yapı
Aile şirketlerinde en sık karşılaştığımız bir diğer konu da aile olarak belirli bir kültür yapısına sahip olduklarının ve bu kültürün iş ortamına taşınması sonucu ile bazı unsurların gelişimlerinin önünde köstek olduğunu görememeleridir.. İşletme için kültür hava aldığımız oksijen gibidir. Elle tutulamaz ama yaşanır. Birçok işletme için ‘rahat’ bir kültüre sahip olmak bir avantajdır. Bununla birlikte, birçok aile şirketinde resmi yapı ve kültür oluşmadığında, dokümantasyon, politikalar ve tanımlanmış strateji ve hedeflerin eksik olduğunda yaşanan sorunlar öldürücü olabilir.
3- Aile üyelerini işe alma baskısı
İşletmeye katılmak isteyen aile üyelerinden gelen taleplerle gelen baskıya direnmek zor olabilir. Bu durumlarda özellikle işi talep eden kişinin dahil olacağı pozisyon için gerekli temel becerileri ve deneyimi yeteri seviyede değil ise işe alımı yapacak kişinin karar vermesi çok zor hale gelir.
4- Eğitim eksikliği
Aile şirketlerinde en sık karşılaştığımız bir diğer sorunun kaynağı bir önceki maddedir. Zaten aile üyesi olduğu için işe kabul edileceğini hatta işin ona kalacağını düşünen birçok ikinci nesilin eğitimine önem verilmemesi, işin sadece sahada öğrenilmeye bırakılması aile şirketlerinde çok sık karşılaştığımız bir sorundur. Birçok aile şirketinde temel kültür değerleri tarif edilmemişse, aile üyesi olsun ya da olmasın, işleri yürütecek kişilerin, ileriye dönük stratejileri politikaları uygulamaktan sorumlu olacak çalışanların eğitiminde önem verilmediği görülmektedir. Eğitime ilgisiz bir yaklaşım benimsenmesi gelişimin önünde bir engel oluşturmaktadır.
5- Aile dışı çalışanların hızlı değişimi
Aile dışı çalışanlar, ailenin bir parçası olarak benimsenmesine rağmen onların geleceğine dönük kariyer planları oluşturulamadığı için , buna yönelik bir yaklaşımın da oluşturulmaması bu kişilerin önüne çıkacak fırsatları değerlendirmesine ve işten kolaylıkla ayrılma riskine sebebiyet verecektir.
6- Büyüme kaynakları
Aile şirketlerinde karşılaştığımız bir diğer büyük sorun , işi büyütmek için gereken sermaye ve kaynakları nereden ve nasıl elde edeceğini belirlemenin zor karşılanmasıdır Sermayenin içerde kalması konusunda fikir ayrılıkları veya gerektiğinde yeni sermaye ihtiyacının dış kaynaklardan temin edilmesi kararına yapılan itirazlar işletmeyi zor durumda bırakmaktadır.
7- Dışaradan gelen görüşlere kapalı olmak
Aile üyeleri her zaman aynı fikirlere sahip olmasa da, genellikle benzer bir yetiştirme ve yaşam deneyimlerine sahiptirler ve bu da işletmeye tek tip bir bakış açısı kazandırabilir. İşletmelerin gelişmek için kendi şirketleri ve rekabetleri hakkında kendilerine dışardan bakmayı sağlayacak işbirliklerine sahip olmaları gerekir. Bunun eksikliğinin farkında olmayabilirler.
8- İşin değerini ve oluşan değerin nasıl bölüneceği konusunda fikir ayrılıklarına sahip olmak
Aile şirketi sahipleri, işletmelerinin değeri konusunda farklı görüşlere sahip olabilir veya daha da kötüsü, işletmenin değeri ve bu değere nelerin katkıda bulunduğu veya bu değere nelerin zarar verdiği hakkında hiçbir bilgileri olmayabilir.
9- İşletmeyi kim devralacak?
Aile şirketlerinin, yönetim devri konusunda (halefiyet) önceden plan yapması işletmelerinin sürdürülebilirliği için çok önemlidir. Pek çok aile şirketinin bir planı yoktur ve bu durum yeni liderliği seçme zamanı geldiğinde hararetli tartışmaların ve çelişkili aile politikaları oluşmasının kaynağı olabilir.
10- Çıkış planının olmaması
Aile şirketlerinde en sık karşılaştığımız sorunlar serisinde son madde olarak şirket sahibinin işi bırakma sürecinde yaşanan sıkıntılar yer alıyor..Aile şirketlerinde , şirket sahibi emekli olmak isterse, işi satmak veya sorumluluğu devretmek isterse işletmeye ne olacağı konusunda genellikle tanımlanmış bir stratejiden yoksundur. Bu sorun aslında halefiyet planı ile ilgili sorunlarla paralellik gösterir. Tüm aile şirketleri, yıllarca yarattıkları değerin kaybolmaması için geleceğe dair her zaman bir plana sahip olmalılardır.
Aile şirketinizdeki sessiz anlaşmaları ortadan kaldırmaya ve işletmenizi büyütmeye hazır mısınız? Bir aile şirketinin nasıl çalıştığının inceliklerini ve nüanslarını sağlam bir şekilde anlamanız, zorlukların proaktif bir şekilde üstesinden gelmeniz ve gelecekteki herhangi bir çatışmayı önlemek için eylem ve stratejileri uygulamaya koymanız konularında ActionCOACH Türkiye Kurucu Ortağı olarak siz değerli aile şirketlerine işletme koçluğu yapıyorum. Bu süreçler zorlu ve hatta bazılarınız için imkansızmış gibi görünmekle beraber yeterki siz bir şirket olarak süreçlerinize dışardan bakmaya hazır olun. Sonrasından birlikte atacağımız her bir adım ile iş akışları daha görünür olacak, aile içi sessiz anlaşmalar ortadan kalkacak ve aile huzurunuz ile birlikte şirketinizin başarısı da artacaktır. Aile şirketiniz ile ilgili benimle görüşmek, fikirleriniz paylaşmak isterseniz seve seve sizlerle iletişime geçmek isterim.
ActionCOACH Türkiye Kurucu Ortağı
